گاوهای شیرده را معمولا در شرایط و محیط های نگهداری می‌کنند که ویژه تولید شیر است. اکثر گاوها در طول روز بین 1 تا 2 بار شیر می‌دهند که ممکن است این شیر همان‌جا فراوری یا برای تولید محصولات لبنی به سایر کارخانه‌جات ارسال شود. شیر از اهمیت زیادی در هرم مواد غذایی برخوردار است، به همین علت نحوه پرورش و مراقبت از گاو تاثیر مستقیمی در سلامت شیر تولید شده دارد. فاکتور های بسیاری در پرورش و نگهداری از گاو وجود دارد اما یکی از مهمترین آنها بستر مناسب است، بستری که گاو در آن استراحت میکند. بستر مناسب گاوهای شیرده تاثیر مستقیمی با سلامت گاو و نحوه عملکردش در تولید شیر را دارد.
فری استال در پرورش گاوهای شیرده
فری استال نقش مهمی در پرورش گاوهای شیرده دارد. فری استال به عنوان یک سلول مجزا برای هر گاو تعبیه شده است، هر گاو می‌تواند به صورت انفرادی در این استال ها استراحت و انرژی خود را بازیابی کند. از جمله عواملی که روند تولید شیر توسط گاوها را تحت تاثیر قرار می‌دهد: اختلال در آسایش و راحتی، ایجاد استرس به دلیل حضور در محیط های گروهی، لنگش و بیماری های سرپستان و … اشاره کرد.
در سال های گذشته شاهد تغییراتی در صنعت دامداری و پرورش گاوهای شیرده بوده ایم، طراحان و مهندسان در پی ساخت استال های مجزا برای دام ها بوده اند تا بستر مناسب جهت آسایش و رعایت بهداشت آنها فراهم سازند. جایگا‌های انفرادی محیطی تمیز، خشک و ایمن برای دراز کشیدن و استراحت گاوهای شیرده و سایر دام ها می‌باشد. استفاده از این استال ها علاوه بر ایجاد آرامش و دور کردن استرس از دام ها باعث حفظ بهداشت و جلوگیری از ابتلای دام به انواع بیماری ها میکروبی می‌باشد. استفاده از این سیستم نگهداری به دام را تربیت کرده و به دام می‌آموزد که در سالن دامداری هرچه سریع تر به جایگاه خود برود، در نتیجه دامدار در حفظ و نگهداری دام ها انرژی و زمان کمتری صرف میکند.
انواع بستر استفاده شده در فری استال
هدف از تهیه و اجرای بستر فری استال ایجاد سطحی مناسب برای راحتی و آسایش دام است. ترکیبات بستر فری استال با توجه به نوع آن متفاوت است، بستر های فری استال به دو نوع آلی ( ارگانیک ) و غیر آلی ( غیر ارگانیک ) تقسیم می‌شوند که در ادامه هر یک از آنها را بررسی خواهیم کرد.
بسترهای آلی ( ارگانیک )
این بستر ها شامل خاک،کود،خاک اره و کاغذ های خرد شده می‌باشد. رشد سریع باکتری ها به علت آن است که این نوع بسترها مواد مغذی مورد نیاز باکتری ها را تولید می‌کنند. بسترهای آلی به دلیل تماس با آب و ادرار دام از رطوبت بالایی برخوردار می باشند، لازم به ذکر است رطوبت یکی از عوامل موثر در رشد باکتری ها می باشد. درضمن هر چه ذرات بسترهای آلی ریزتر باشد تماس مواد بستر با سرپستانک ها بیشتر و باعث انتقال باکتری های بیشتری به داخل سرپستانک ها می شود. از علت های استفاده از این بستر ها می‌توان به قیمت ارزان و در دسترس بودن آنها اشاره کرد.
بسترهای غیرآلی ( غیر ارگانیک )
ماسه، شن، خاک‌رس و بستر های لاستیکی از جمله بستر های غیر آلی به حساب می‌آیند. این نوع بستر ها فاقد مواد مغذی برای رشد باکتری‌ها می‌باشند. در حال حاضر بهترین بستر غیرآلی ماسه می‌باشد، ماسه به دلیل خواصی که دارد بستری قابل اعتماد برای گاوهای شیرده می‌باشد. ماسه به علت غیرآلی بودن از رشد باکتری درون خود جلوگیری میکند، هم‌چنین ماسه خشک و غیر عایق است و باعث میشود دام شرایط ارام و بدون تنشی را سپری کند. از معایب استفاده از ماسه به عنوان بستر نحوه نگهداری و تعویض آن می‌باشد که دارای دستعورالعمل ها و مراحل خاصی است، هم‌چنین باید اندازه و حجم هر استال بررسی و سپس ماسه درون آن ریخته شود.
علاوه بر بستر غیرآلی ماسه، از بستر های لاستیکی در استال ها استفاده می‌کنند که بنظر میرسد دام ها از این بستر های لاستیکی استقبال می‌کنند و آن را دوست دارند. نصب بستر های لاستیکی مهم است و باید در هنگام جایگذاری آنها در استال در جای مناسب قرار بگیرند تا دیگر بستر ها را تحت تاثیر قرار ندهند. هدف اصلی استفاده از بستر های لاستیکی، جلوگیری از بیماری های ورم پستان و حفظ زانو است.
دستگاه ماسه پاش و فواید آن در پرورش گاوهای شیرده
دستگاه ماسه پاش یا به اصطلاح سندبلاست یکی از تجهیزات پرکاربرد در زمینه پرورش دام است. این دستگاه برای پاشیدن ماسه یا سایر مواد بر روی سطوح مختلف استفاده میشود. از طریق دستگاه ماسه پاش می‌توان سطح فری استال های موجود در گاوداری ها را به راحتی پر کرد. در ادامه به برخی از ویژگی های دستگاه ماسه پاش اشاره خواهیم کرد:
- یکنواختی در پاشش ماسه: طراحی فری استال های موجود در سالن های دامداری به نحوه ای است که باید در تمام سطوح آن ماسه به صورت یکنواخت قرار بگیرد، دستگاه ماسه پاش قابلیت پاشش ماسه به صورت یک‌دست بر روی بستر فری استال را دارد. لازم به ذکر است پاشش یکنواخت ماسه به حفظ سلامت پوستی گاو کمک میکند.
- حفظ بهداشت فری استال: با استفاده از دستگاه ماسه پاش، بستری پاکیزه و بهداشتی برای گاوها فراهم میشود و این امر منجر به حفظ سلامتی دام و جلوگیری از انتشار بیماری در دامداری خواهد شد.
- کاهش هزینه‌ها و صرفه جویی در زمان: در دامداری‌ها به علت وجود کارهای سخت و زمان بر، هرچه در زمان و انرژی صرفه جویی شود به نفع دامدار است، دستگاه ماسه پاش به علت کارایی و عملکرد موثرش باعث صرفه جویی در زمان میشود، هم‌چنین توانایی فعالیت به جای چند نیروی انسانی را دارد که این امر باعث کاهش هزینه های دامداری میشود.
استفاده از این دستگاه به دامداران این امکان را می‌دهد محیطی بهداشتی و مطلوب برای دام های خود ایجاد کنند. دستگاه ماسه پاش به علت تکنولوژی و عملکرد خود می‌تواند به صرفه جویی در زمان و کاهش هزینه های ناشی از پرورش و نگهداری دام ها کمک کند.
همان‌طور که گفته شد بستر ماسه در استال تاثیر مستقیمی بر آرامش دام دارد از این رو قبل از خرید ماسه با کیفیت برای بستر استال باید به چند نکته دقت کنید:
- دام ها، ماسه های درشت و ضخیم را نمی‌پسندند و بر راحتی آنها تاثیر منفی میگذارد.
- ماسه های ریز و طبیعی به دست آمده از سواحل و رودخانه ها ممکن است دارای مواد آلی باشند که باعث رشد باکتری ها می‌شوند.
- ماسه ریز برای مدت بیشتری در استال می‌ماند اما فشرده تر میشود و بازیافت آن سخت تر میشود.
نظافت و بهداشت بسترهای فری استال
هر بستر باید در طول روز به طور متوسط 1 تا 3 بار نظافت گردد، بستر خیس و دارای رطوبت باید از استال ها جمع‌آوری شود تا باعث رشد باکتری و مریضی در بین دام ها نگردد. دقت داشته باشید هنگامی که از مدفوع جامع به عنوان بستر در استال استفاده می‌کنید، این بستر در مقایسه با سایر بسترها مثل کاه، خاک اره و ماسه نیاز به بازدید کمتری دارد.
اخور دام ها در بسترهای فری استال چگونه است ؟
اخور دام به فضایی درون فری استال اشاره دارد که برای تغذیه دام ها قرار داده شده است. در استال ها اخور به صورتی طراحی شده است که دام به راحتی و بدون استرس بتواند به آب و خوراک دسترسی داشته باشد هم‌چنین وجود این آخورها در فری استال ها باعث تربیت و هدایت بدون دردسر گاو به سمت این جایگاه میشود. برخی از ویژگی های مهم آخور های طراحی شده در سیستم فری استال عبارت‌اند از:
- فضای کافی 76 سانتی متری جهت تغذیه خوراک
- کاهش استرس، به دلیل عدم جابجایی در سالن دامداری
- افزایش ارامش و راحتی به دلیل داشتن فضای کافی برای هر دام
نکات کلیدی در مورد تاثیر مستقیم بستر در کیفیت شیردهی
بستر فری استال رابطه مستقیمی با کیفیت شیر تولید شده دارد. گاوهای که از لحاظ بهداشتی و نظافتی پایین تر هستند معمولا کیفیت شیردهی پایین تری دارند، پس هرچه گاو و محیطی که در آن زندگی میکند تمیز‌تر و بهداشتی‌تر باشد شیری که تولید میشود از لحاظ کیفیت و ارزش رتبه بالاتری دارد. عوامل زیادی هنگام راه اندازی و نگهداری بستر بر روی شیردهی گاو تاثیر می‌گذارند، از جمله این عوامل می‌توان به: جمعیت گاو درون گاوداری، کیفیت خوراک، نظافت متوالی فری استال، نظافت مسیر های گروهی، تعویض محتوای بستر و …
تعداد باکتری های بستر رابطه مستقیم با رطوبت بستر دارد، به منظور جلوگیری از تکثیر باکتری هر روز اقدام به رطوبت‌زدایی در فری استال ها کنید.
گاوها معمولا روزانه 10 تا 12 ساعت استراحت می‌کنند، در نتیجه ساعت های زیادی سرپستانک های آنها در تماس با سطح فری استال قرار دارد. برای جلوگیری از ابتلای سرپستانک ها به باکتری ها روزانه نسبت به نظافت بستر استال اقدام کنید.
در پایان لازم به ذکر است که بستر استفاده شده در فری استال یا جایگاه استراحت دام تاثیر مهم و مستقیمی در کیفیت شیردهی دام دارد، از این رو برای بالابردن کیفیت فراوری محصولات خود نسبت به تهیه بستر و تجهیزات ذکر شده اقدام نمایید،